Reakcje biskupów na opodatkowanie Kościoła: Uderzenie w Kościół, inkwizycja, dyktat (Komisja Wspólna Rządu RP i Episkopatu)

Waldemar Pawlak, Włodzimierz Cimoszewicz,
Aleksander Kwaśniewski
fot. Sławomir Kamiński / Agencja Gazeta

Rok 1993 | Rząd Waldemara Pawlaka | (...) Mówiąc o zmianach w systemie podatkowym abp Stroba zwrócił uwagę, że zarówno projekt nowelizacji ustawy o opodatkowaniu osób prawnych, jak i projekt rozporządzenia w sprawie opodatkowania duchownych przygotowane zostały przez rząd i Ministerstwo Finansów bez konsultacji z Episkopatem (...)

Wicepremier Cimoszewicz (...) wyraził przekonanie, że brak konsultacji z Kościołem w sprawach finansowych wynikał wyłącznie z niezbędnego pośpiechu w pracach legisjacyjnych (...)

Bp Orszulik stwierdził, że jeśli nawet było ciśnienie czasu w sprawie zmiany ustawy o opodatkowaniu osób prawnych, nie było potrzeby takiego pośpiechu w sprawie rozporządzenia o opodatkowaniu duchownych (...) Jest to zdaniem bp. Orszulika postępowanie o charakterze inkwizycyjnym. Jaka jest jego motywacja? Czy Kościół traktuje się jako przedsiębiorstwo, czy jako instytucję pełniącą funkcję społeczną?

Min. Modzelewski wyjaśnił, że (...) dochody z działalności gospodarczej będą zwolnione z opodatkowania, jeśli zostaną przeznaczone na cele kultowe, charytatywne, inwestycje w obiektach sakralnych itp. Zwolnienie nie będzie jednak dotyczyło przychodów z handlu i produkcji artykułów akcyzowych. I to jest zasadnicza zmiana.

Bp Orszulik spytał, co się rozumie pod pojęciem "statutowe cele Kościoła"?

Min. Modzelewski wyjaśnił, że chodzi o dochody spoza działalności gospodarczej. 

Bp Orszulik (...) podkreślił powtórnie, że proponowane zmiany przyniosą budżetowi [Państwa - red.] niewielkie dochody, ale wiele nieporozumień i utrudnień. Zwrócił ponadto uwagę, że dyskusja w Komisji odbywa się w momencie, gdy projekt został już nie tylko przyjęty przez rząd, ale także rozpatrzony przez komisję sejmową. W tej sytuacji trudno traktować go inaczej niż jako dyktat. 

Abp Stroba spytał, jak traktowane będą dochody z działalności gospodarczej przeznaczone zgodnie z celami Kościoła.

Min. Modzelewski stwierdził, że w tej sytuacji będą one zwolnione z opodatkowania. Ponownie zwrócił uwagę, że obowiązkowo opodatkowane będą tylko dochody z handlu i z wytwórczości przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego i wyroby alkoholowe.

Bp Pieronek zauważył, że opodatkowanie działalności handlowej jest uderzeniem w jedyną działalność gospodarczą Kościoła, która przynosi dochód (...)

Bp Orszulik spytał, czy Kościół będzie musiał prowadzić dokumentację dochodów (...)

Abp Stroba stwierdził, że sprawa ta jest przesłanką do ogólniejszej refleksji. Jaka jest generalna motywacja tych zmian? Prasa twierdzi, że Kościół ma wielkie dochody, które należy sprawdzić. I drugie twierdzenie: Kościół dokonuje nadużyć. Czy ewentualne nadużycia, które sporadycznie się zdarzały, usprawiedliwiają kroki podejmowane przez rząd? Pogląd o nieograniczonych możliwościach finansowych Kościoła jest mitem. W zestawieniu z nadużyciami, jakie miały miejsce w Kościele - nadużycia w życiu publicznym są o wiele większe, tymczasem są utajnione i ukrywane.

Abp Gocłowski zwrócił uwagę, że lewica rozpoczyna dopiero okres rządzenia. Czy kwestia, o której dyskutujemy, nie obciąży niepotrzebnie naszych relacji? Należy wziąć pod uwagę, że społeczeństwo się pauperyzuje. Rozmawiając o dochodach Kościoła wkraczamy w sferę psychologiczno-społeczną.

Abp Stroba wrócił do kwestii podatków osobistych duchowieństwa. Sytuacja wygląda rozmaicie w różnych rejonach kraju. W diecezjach zachodnich jest lepsza niż na wschodzie kraju. Istnieje dużo nieporozumień co do tego, czym jest dochód osobisty kapłana. Odwiecznym problemem jest tu np. sprawa samochodów. Nieporozumieniem jest traktowanie ich jako luksusowej własności osobistej. Są one narzędziem pracy kapłanów (...)

Min. Modzelewski stwierdził, że zryczałtowane podatki są aktualizowane w związku z inflacją. Ryczałt płacony przez duchownych jest w dalszym ciągu bardzo niski (...)

Wicepremier Cimoszewicz stwierdził, że wiele wątpliwości rozwiałoby zapowiedziane upublicznienie finansów Kościoła.

Abp Stroba odparł, że tego nie można uczynić z dnia na dzień. Zasada jawności wymaga parytetu. Powinna obowiązywać we wszystkich sferach życia społecznego (...) 

[Protokół z posiedzenia Komisji Wspólnej, 06.12.1993 | źródło: Borecki Paweł, Janik Czesław (oprac.), Komisja Wspólna Przedstawicieli Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Konferencji Episkopatu Polski w archiwaliach z lat 1989-2010, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2011]